W celu ustalenia prawidłowego rozpoznania należy, oprócz prawidłowo przeprowadzonej rozmowy z pacjentem i standardowego badania, wykonać dodatkowe testy obrazowe.
Podstawowymi badaniami wykonywanymi w ramach pomocy doraźnej są zdjęcie RTG przeglądowe jamy brzusznej oraz USG układu moczowego. Dokładniejsze badania, takie jak urofragia dożylna lub tomografia komputerowa uściślają rozpoznanie i pozwalają na dobranie optymalnego sposobu leczenia.
Jak wspomniano powyżej, zdjęcie RTG przeglądowe jamy brzusznej pozwala na rozpoznanie kamieni dających cień na zdjęciu (szczawianowo-wapniowych, fosforanowych i cystynowych), pozwalając na określenie ich wielkości i przybliżonej lokalizacji. Czasem jednak cienie mogące odpowiadać kamieniom okazują się np. zwapnieniami żylnymi czy też zwapnieniami w węzłach chłonnych. Trafność diagnozy zależy często od doświadczenia lekarza badającego. Dlatego oprócz powyższego badania zawsze warto wykonać badanie usg. Pomaga ono nam wykryć kamienie cieniujące jak i niecieniujące (z kwasu moczowego) oraz pomóc ocenić położenie kamienia lub stwierdzić obecność wodonercza, czyli zablokowania odpływu moczu z nerki.
Do dokładniejszych badań diagnostycznych (tomografia komputerowa, urografia) wymagane jest wykonanie badania poziomu kreatyniny, a w przypadku urografii odpowiednie przygotowanie pacjenta. Poza badaniami obrazowymi bardzo istotne są również badania laboratoryjne, takie jak badanie moczu, zarówno ogólne jak i posiew. Na podstawie parametrów badania ogólnego moczu możemy przewidywać, jaki typ kamicy jest obecny. Należy zwrócić uwagę na kilka parametrów. W przypadku zasadowego pH moczu (powyżej 7) możemy podejrzewać kamicę fosforanową, a w przypadku kwaśnego (poniżej 5,5) z kwasu moczowego. Czasem w badaniu moczu wykrywana jest obecność charakterystycznych kryształów. Obecność niektórych bakterii w moczu (np. Proteus, Klebsiella) potwierdzonych w posiewie moczu przy obecnym zasadowym odczynie moczu może sugerować kamicą fosforanową. Pomocne wówczas może okazać się badanie osadu moczu, w którym można wykazać obecność kryształów sugerujących obecność złogów. W przypadku pacjentów bez istotnych obciążeń internistycznych z nawrotowymi niewielkimi dolegliwościami bólowymi, bez gorączki diagnostykę obrazową można poprowadzić ambulatoryjnie w ramach wizyty w poradni urologicznej. Kamienie do 5 mm wielkości mają szansę być wydalone w sposób naturalny, jednak większe mogą wymagać interwencji urologicznej, konieczna jest więć fachowa opieka lekarska. W przypadku kolki nerkowej można zaproponować pacjentowi dodatkowe wsparcie farmakologiczne. Najskuteczniejsze są niesterydowe leki przeciwzapalne. Udowodniono ich lepszy efekt przeciwbólowy w porównaniu do opioidów. Dodatkowo powinny zostać podane leki rozkurczowe, ewentualnie przeciwgorączkowe czy moczopędne.
Pacjenci, u których przewidujemy samoistne wydalenie złogu, wymagają stałej suplementacji leków p/bólowych (diclofenac 2×1 kaps.), rozkurczowych (drotaweryna 3×1 tabl.) przez 3-10 dni, w celu zmniejszenia odczynu zapalnego i objawowego leczenia p/bólowego.
Ważne jest dopilnowanie dalszej diagnostyki ze względu na duże ryzyko nawrotu (nawet jeżeli pacjent samoistnie wydali złóg). Podstawą diagnostyki są: USG nerek, RTG przeglądowe jamy brzusznej, badanie ogólne moczu, poziomu kreatyniny w surowicy. W dalszej kolejności urografia dożylna lub tomografia komputerowa.
W przypadku potwierdzenia kamicy i nawracających objawów lub nawrotowych zakażeń układu moczowego na tle kamicy należy ją leczyć zabiegowo. Do podstawowych zabiegów urologicznych w leczeniu kamicy należą: ESWL, PCNL, URSL.
autor: lek. med. Michał Puszyński, Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego